Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

Zadanie 2.1 Analiza zagrożenia fitosanitarnego ze strony organizmów szkodliwych dla roślin

Cel i uzasadnienie zadania

Obecnie przepisy Unii Europejskiej określają organizmy kwarantannowe, których wprowadzanie do Unii Europejskiej, a zatem także do Polski, jest zabronione. Przepisy te regulują również zakres towarów, które ze względu na stwarzane ryzyko fitosanitarne nie mogą być sprowadzane do Unii Europejskiej, a także towary, które przed wprowadzeniem na obszar Unii Europejskiej powinny być poddane granicznej kontroli fitosanitarnej.

Mając na uwadze pojawiające się nowe zagrożenia fitosanitarne, wiążące się z intensyfikacją międzynarodowego obrotu materiałem roślinnym oraz zmianami klimatu, jest konieczna stała aktualizacja sporządzonych do tej pory analiz ryzyka (dla agrofagów, jak i towarów objętych regulacjami fitosanitarnymi) oraz wykonywanie ich dla nowych agrofagów i towarów, które mogą wymagać objęcia ich środkami fitosanitarnymi, w celu zapewnienia bezpieczeństwa upraw oraz ekosystemów Unii Europejskiej. Analizy takie stanowić powinny podstawę dla opracowywania stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej prezentowanego na forum Unii Europejskiej oraz ewentualnych zmian przepisów prawnych w zakresie ochrony roślin.

Szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa fitosanitarnego związane jest z nowymi pojawiającymi się zagrożeniami (emerging risks) - nowymi agrofagami, jak i nowymi kierunkami importu, czy nowym asortymentem importowanych towarów. W celu ochrony terytorium Polski przed tymi zagrożeniami należy stworzyć system wczesnego ostrzegania. W ramach zadania utworzony zostanie mechanizm wczesnego wykrywania i reagowania na pojawiające się zagrożenia ze strony agrofagów na wzór rozwiązań przyjętych w innych krajach Unii Europejskiej. W ramach tego mechanizmu pracownicy Instytutu będą monitorować stan fitosanitarny (na podstawie danych literaturowych, doniesień prasowych, raportów służb fitosanitarnych) wykonując analizy dla nowych zagrożeń, które pozwolą ocenić potencjalne zagrożenie dla upraw w Polsce. W przypadku braku wystarczających danych zostaną przeprowadzone dodatkowe badania laboratoryjne na potrzeby wykonania analiz.

Wiele państw trzecich (państwa Ameryki Północnej, Ameryki Południowej i Azji), przed otwarciem rynku dla nowych towarów, wymaga dostarczenia danych niezbędnych dla dokonania analizy ryzyka. Dane te obejmują zarówno informacje o strukturze administracji państwowej odpowiedzialnej za obszar zdrowia roślin oraz bezpieczeństwa żywności, jak również dane o stanie fitosanitarnym państwa eksportującego, sposobach uprawy roślin i warunkach glebowo-klimatycznych. W ramach zadania Instytut opracuje dane wymagane przez państwa trzecie na potrzeby sporządzenia analizy ryzyka, na podstawie danych dostarczonych przez MRiRW oraz podległe mu jednostki.

Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy

Etap I – 2016 r – 2020 r.

Wykonanie analiz ryzyka lub opracowań na podstawie potrzeb wynikających z pojawiających się nowych zagrożeń agrofagami, prowadzonych prac legislacyjnych na poziomie Unii Europejskiej oraz zainteresowania krajowych podmiotów eksportem towarów do państw trzecich uzależniających otwarcie rynku od przeprowadzenia analizy ryzyka.

Wykonanie badań dodatkowych na potrzeby opracowania analiz.

W realizacji zadania będą konieczne konsultacje merytoryczne i techniczne ze specjalistami zajmującymi się takimi dziedzinami nauki, których nie obejmuje działalność naukowa Instytutu (np. leśnicy, meteorolodzy, specjaliści z zakresu modelowania, statystycy), a które są konieczne do pełnej realizacji tego zadania. Przewiduje się również konieczność utworzenia i utrzymania systemu informatycznego służącego do obiegu informacji oraz dokumentów niezbędnych do wykonania analiz. Do realizacji zadania potrzebne będą także konsultacje ze specjalistami spoza granic Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej, zajmującymi się konkretnymi gatunkami i grupami agrofagów.

W celu pełnej, poprawnej realizacji zadania zaplanowano podróże służbowe krajowe i zagraniczne. Będzie to między innymi udział wykonawców zadania w szkoleniach dotyczących wykonywania oceny zagrożenia agrofagiem PRA (Pest Risk Assessment), a także w specjalistycznych konferencjach naukowych krajowych i zagranicznych oraz w spotkaniach międzynarodowych organizacji np. panelów EPPO (European and Mediterranean Plant Protection Organization – Europejska Śródziemnomorska Organizacja ds. Ochrony Roślin), EFSA (European Food Safety Authority - Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) i innych. Planuje się również międzynarodowe konsultacje, które będą konieczne w trakcie wykonywania analiz. Jednodniowe wyjazdy terenowe pracowników realizujących zadanie będą związane z prowadzeniem obserwacji w terenie, przede wszystkim w celu zebrania materiału badawczego. Wyjazdy jednodniowe będą także dotyczyły konsultacji merytorycznych z innymi naukowcami.

Mierniki dla zadania z podziałem na lata

1) 2016 r. – wykonanie łącznie 25 analiz i opracowań (w miarę pojawiających się zagrożeń);

2) 2017 r. – wykonanie łącznie 25 analiz i opracowań (w miarę pojawiających się zagrożeń);

3) 2018 r. – wykonanie łącznie 25 analiz i opracowań (w miarę pojawiających się zagrożeń);

4) 2019 r. – wykonanie łącznie 25 analiz i opracowań (w miarę pojawiających się zagrożeń);

5) 2020 r. - wykonanie łącznie 25 analiz i opracowań (w miarę pojawiających się zagrożeń).

Informacja o wykorzystaniu wyników

Odbiorcami wyników będzie MRiRW oraz PIORiN. Materiały uzyskane w wyniku realizacji zadania będą podstawą dla ewentualnych zmian legislacyjnych oraz będą przekazywane państwom trzecim, uzależniającym import towarów z Rzeczypospolitej Polskiej od wcześniejszego przeprowadzenia analizy ryzyka fitosanitarnego.