Promowane podstrony

Treść strony

  • zadania pw 2016-2020

Zadanie 1.4. Monitorowanie uodparniania się agrofagów na środki ochrony roślin oraz tworzenie programów redukcji ryzyka z uwzględnieniem bezpieczeństwa pszczół

Cel i uzasadnienie zadania

Celem zadania będzie monitorowanie poziomu zjawiska odporności agrofagów na środki ochrony roślin stosowane do ich zwalczania bądź odstraszania oraz tworzenie i aktualizacja strategii mających na celu ograniczanie tego zjawiska z uwzględnieniem bezpieczeństwa pszczół.

Zjawisko odporności organizmów na toksyczne substancje obecne w środowisku jest naturalnym zjawiskiem pojawiającym się w toku ewolucji jako przejaw procesów adaptacyjnych. Zjawisko to ma różną dynamikę u różnych gatunków agrofagów. Jest tylko jedna, stała cecha tego zjawiska, wspólna dla wszystkich gatunków agrofagów: zjawiska odporności nie można wyeliminować nie rezygnując ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Można natomiast opóźnić jego występowanie lub zmniejszyć negatywne skutki stosując strategie antyodpornościowe.

Kontrolowanie i sterowanie zjawiskiem odporności nie jest celem, który można osiągnąć, bez stałego monitoringu zjawiska. Jest to zjawisko zanikające bądź nasilające się w różnych okresach czasu, u różnych gatunków agrofagów i w odniesieniu do różnych substancji czynnych. Dlatego ciągły monitoring tego zjawiska, będący podstawą opracowywania strategii antyodpornościowych, jest elementem niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa polskiego rolnictwa i właściwej realizacji programów integrowanej ochrony roślin.

W Polsce oraz innych państwach Unii Europejskiej zjawisko odporności agrofagów uwidoczniło się we wszystkich grupach środków ochrony roślin. Największych problemów przysparzają rolnictwu owady (słodyszek rzepakowy, chowacz podobnik, stonka ziemniaczana, liczne gatunki mszyc i inne) i niektóre gatunki ssaków (dzik, jeleń, sarna). Wśród patogenów wiele problemów przysparzają takie gatunki, jak: Fusarium culmorum i F. gramineraum oraz Microdochium nivale (dawniej Fusarium nivale) i Cercospora beticola. Również wiele gatunków chwastów coraz częściej wykazuje odporność na substancje czynne herbicydów. Do najważniejszych należą: miotła zbożowa, chaber bławatek, owies głuchy, wyczyniec polny, mak polny i chwasty rumianowate.

Jakiekolwiek ustalenia związane ze zjawiskiem odporności danego gatunku agrofaga na określone substancje czynne mogą ulec zmianom. Przykładem zmian pozytywnych, wynikających ze stosowania dotychczas zalecanych strategii antyodpornościowych, może być zdecydowany spadek odporności stonki ziemniaczanej na pyretroidy. Do zmian negatywnych można zaliczyć silny wzrost odporności słodyszka rzepakowego na wszystkie substancje z grupy pyretroidów (nawet te, w stosunku do których odporność była dotychczas bardzo słaba), obniżenie poziomu wrażliwości niektórych populacji stonki ziemniaczanej na niektóre substancje czynne neonikotynoidów, wzrost odporności tego szkodnika na metaflumizon, w odniesieniu do którego nie było dotychczas doniesień związanych ze zjawiskiem odporności, pojawienie się odporności chowacza podobnika na niektóre pyretroidy. Coraz częstsze są sygnały odnośnie odporności stonki kukurydzianej na neonikotynoidy i pyretroidy.

Ze względu na wielokierunkowy charakter zjawiska odporności, realizacja zadania wymaga kompleksowego podejścia do problemu. W tym celu, w zależności od potrzeb należałoby podjąć, oprócz doświadczeń monitoringowych, również inne doświadczenia (np. nad mechanizmami odporności), które mogą być pomocne w opracowywaniu strategii antyodpornościowych.

Konsekwencje zjawiska odporności agrofagów prowadzą do intensyfikacji ochrony chemicznej, przy jednoczesnym spadku jej skuteczności i wzroście zaburzeń w środowisku, co jest sprzeczne z zasadami integrowanej ochrony roślin. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż problemu tego nie można raz na zawsze rozwiązać, a jedynym właściwym rozwiązaniem jest stały monitoring tego procesu w różnych grupach agrofagów i opracowywanie, na jego podstawie, zaleceń mających na celu minimalizację zjawiska i jego skutków. Uzyskanie zezwolenia na wprowadzenie do obrotu preparatu na określony okres czasu nie gwarantuje, iż w okresie stosowania środka nie dojdzie do pojawienia się u zwalczanego agrofaga odporności, nawet jeśli wcześniej nie było takich sygnałów. Działania, które będą prowadzone w ramach tego zadania mają na celu wczesne wykrycie zmian poziomów wrażliwości mogących prowadzić do wystąpienia odporności, jak również wprowadzenie odpowiednich programów ochrony przeciwdziałających temu zjawisku. Koniecznym elementem, który musi być uwzględniany przy tworzeniu strategii przeciwdziałających zjawisku odporności na środki ochrony roślin jest bezpieczeństwo pszczół. W ostatnich latach w wielu państwach Europy, w tym w Polsce, znacznie poszerza się badania dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa owadów zapylających, a wśród nich głównie pszczoły miodnej (Apis mellifera). Wynika to z faktu gwałtownego zmniejszania się liczebności i gęstości populacji owadów zapylających oraz z braku dostatecznego wyjaśnienia etiologii zespołu masowego ginięcia pszczoły miodnej. Za jedną z przyczyn tego zjawiska uważa się szerokie stosowanie niektórych chemicznych środków ochrony roślin (insektycydów, ale także fungicydów).

Komisja Europejska zleciła Europejskiemu Urzędowi ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opracowanie wytycznych dotyczących oceny ryzyka środków ochrony roślin dla pszczoły miodnej, trzmieli i pszczół samotnic. Należy się jednak spodziewać, że w konsekwencji wprowadzenia w państwach Unii Europejskiej proponowanych przez EFSA metodyk oceny ryzyka, w przyszłości nastąpi dalsze ograniczenie dostępnych substancji czynnych, zwłaszcza w grupie insektycydów i fungicydów. Będzie to skutkowało wzrostem zagrożenia ze strony zjawiska odporności agrofagów i prawdopodobnie spadkiem produkcji w uprawach niektórych gatunków roślin rolniczych i sadowniczych. Zarówno na forum krajowym, jak i zagranicznym, jest konieczne też wsparcie ze strony nauki. W Instytucie od lat prowadzi się badania dotyczące niektórych aspektów oddziaływania insektycydów na pszczoły. W opinii hodowców pszczół, substancje czynne uznawane za bezpieczne w zalecanych dawkach, a także wiele substancji czynnych z innych grup chemicznych, może powodować śmiertelność oraz zaburzenia w zachowaniu pszczół. Opinie te nie są jednak poparte dowodami naukowymi i stąd potrzeba rozszerzenia badań.  

Sprzeczność opinii pojawiających się w odniesieniu wpływania środków chemicznych na pszczoły, brak wystarczających podstaw naukowych oraz badań pozwalających na jednoznaczną i nie budzącą zastrzeżeń ocenę sytuacji, stwarza konieczność podjęcia tych badań w ramach realizacji Programu. Instytut dysponuje zarówno kadrą naukową, jak i laboratoriami oraz polami doświadczalnymi umożliwiającymi przeprowadzenie badań przydatnych w znalezieniu optymalnych rozwiązań dla praktyki rolniczej w Polsce.

Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy

Etap I – V: 2016 r. – 2020 r.

  1. zbieranie informacji, wśród producentów i osób zajmujących się ochroną roślin, na temat braku skuteczności zabiegów chemicznych i ewentualnego wystąpienia zjawiska odporności agrofagów;
  2. zbieranie wybranych agrofagów, których dotyczy ryzyko wystąpienia odporności lub ważnych z gospodarczego punktu widzenia, z różnych miejsc na terenie Polski, w celu ich dalszego wykorzystania w doświadczeniach nad odpornością;
  3. prowadzenie doświadczeń monitoringowych (laboratoryjnych, szklarniowych, polowych lub polowych w izolatorach) nad odpornością agrofagów na wybrane substancje czynne środków ochrony roślin i toksycznością tych substancji dla pszczół; izolacja i hodowla laboratoryjna wybranych gatunków agrofagów, w razie zaistnienia potrzeb prowadzenie doświadczeń uzupełniających, np. nad mechanizmami odporności oraz pozostałościami wybranych substancji; 
  4. przekaz wiedzy dla rolnictwa przez publikacje (w wersji drukowanej lub elektronicznej) i udział w szkoleniach, w których będą zawierane bieżące informacje na temat odporności agrofagów, bezpieczeństwa pszczół, strategii antyodpornościowych bądź ich aktualizacji, pomocne w opracowywaniu zaleceń do programów ochrony roślin rolniczych.

W tym zadaniu przewiduje się kooperację z osobami spoza Instytutu oraz podmiotami zewnętrznymi, które wykonają prace na rzecz realizacji celów w tym zadaniu. Uwzględniono w nich w szczególności pomoc w prowadzeniu i kontrolowaniu szczegółowych doświadczeń w terenie oraz wynajem pól i zakładanie doświadczeń w różnych rejonach kraju, a także ekspertyzy laboratoryjne. W realizacji zadania konieczne będą także usługi edytorskie, poligraficzne i graficzne do opracowania broszur lub ulotek na temat zjawiska odporności agrofagów, bezpieczeństwa pszczół i strategii antyodpornościowych.

Realizacja zadania będzie też wymagała odbywania podróży służbowych w Polsce i zagranicą. Będzie to udział wykonawców w konferencjach i szkoleniach. W pierwszych trzech latach realizacji programu planuje się po jednym wyjeździe konsultacyjnym rocznie do państw Unii Europejskiej, w kwestiach dotyczących zagadnień tematyki zadania. Prezentacja wyników uzyskanych podczas realizacji zadania na konferencjach naukowych i szkoleniach dla rolników i osób zajmujących się ochroną roślin, zarówno w Polsce, jak i zagranicą, jest wymiernym efektem wykonania zadania. Przekaz wiedzy do praktyki rolniczej pozwoli na stosowanie środków, na które odporność nie została jeszcze wykształcona oraz na podejmowanie działań mających na celu zapobieganie wystąpieniu tego zjawiska. Uzyskiwany dzięki tym działaniom wzrost świadomości służb doradczych oraz rolników w sposób znaczący wpłynie na poprawę jakości i ilości produkcji roślinnej w Polsce. W zadaniu konieczne będą liczne wyjazdy jednodniowe w teren, które zgodnie z harmonogramem zadania, pozwolą wykonawcom na zbieranie informacji o zjawisku odporności na terenie Polski, zbieranie agrofagów i prowadzenie doświadczeń monitoringowych nad odpornością.

Mierniki dla zadania z podziałem na lata

1) 2016 r. – wydanie czterech publikacji;

2) 2017 r. – wydanie czterech publikacji;

3) 2018 r. – wydanie czterech publikacji;

4) 2019 r. – wydanie czterech publikacji;

5) 2020 r. – wydanie czterech publikacji.

Informacje o wykorzystaniu wyników

Odbiorcami wyników będą producenci i doradcy rolni oraz MRiRW. Rezultatem realizacji zadania będą publikacje naukowe oraz popularno-naukowe, w tym ulotki, dotyczące odporności agrofagów w Polsce na środki ochrony roślin, a także prezentacje przedstawiane na konferencjach naukowych i szkoleniach dla rolników i osób zajmujących się ochroną roślin. Przekaz wiedzy do praktyki rolniczej pozwoli na stosowanie środków, na które odporność nie została jeszcze wykształcona oraz na podejmowanie działań mających na celu zapobieganie wystąpieniu tego zjawiska. Uzyskiwany dzięki tym działaniom wzrost świadomości służb doradczych oraz rolników w sposób znaczący wpłynie na poprawę jakości i ilości produkcji roślinnej w Polsce.

Uzyskane wyniki badań dadzą również odpowiedź, w jakim stopniu badane środków ochrony roślin wpłyną na przeżywalność, zachowanie i rozwój badanych gatunków pszczół, a w szczególności pszczoły miodnej. Wyniki badań będą przydatne do opracowywania integrowanych programów ochrony upraw rolniczych, uwzględniających ryzyko zatruć ostrych i przewlekłych dla badanych gatunków pszczół. Wyniki badań będą na bieżąco przekazywane do wykorzystania przez praktykę rolniczą oraz hodowców pszczół, a także będą uwzględniane przy podejmowaniu odpowiednich decyzji przez organy państwowe.

 

Dodatkowe menu

Stopka kontaktowe

Dane kontaktowe

60-318 POZNAŃ, ul. Władysława Węgorka 20

tel.: +48 61 864 9000, fax: +48 61 867 6301

e-mail: sekretariat@iorpib.poznan.pl

Stopka strony

baner toplayer
Wesołych Świąt Wielkanocnych